Ochrona wizerunku w sieci

W sieci znajdziemy różnego rodzaju zdjęcia uwieczniające czyjś wizerunek.

Kiedy możemy je wykorzystać? Czy zawsze potrzebujemy do tego zgody osoby uwiecznionej na zdjęciu?

Na te pytania w dzisiejszym artykule odpowie Sandra Mościcka – Wójciak radca prawny, współautorka bloga legalniewbiznesie.pl.

Kwestia ochrony wizerunku uregulowana jest w polskim prawie przez dwa akty prawne – kodeks cywilny oraz ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

W kodeksie cywilnym wizerunek zaliczany jest do dóbr osobistych człowieka i podlega takiej samej ochronie jak np. zdrowie czy wolność.

Osoba, której wizerunek bezprawnie rozpowszechniono może żądać na gruncie przepisów kodeksu cywilnego zaniechania rozpowszechniania, usunięcia skutków naruszenia, jak również złożenia stosownego oświadczenia przez naruszyciela. W przypadku działania zawinionego osoba, której wizerunek rozpowszechniono bez wymaganego zezwolenia może żądać również odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

>Ochrona wizerunku w prawie autorskim

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zasadą jest, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.

Istnieje jednak kilka przypadków, w których zgoda ta nie jest potrzebna.

Pozowanie do zdjęć za wynagrodzeniem

Pierwszą sytuacją, kiedy zgoda na rozpowszechnianie wizerunku nie jest potrzebna jest pozowanie do zdjęć za wynagrodzeniem. Jeżeli model otrzymał umówioną kwotę za pozowanie to domniemuje się, że udzielił zgody na udostępnienie swojego wizerunku uwiecznionego w trakcie sesji zdjęciowej.

Nie jest jednak tak, że zawsze kiedy model otrzymuje zapłatę za pozowanie to ta zgoda nie jest potrzebna. Przepis mówi, że „w braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie”. Może być bowiem taka sytuacja, że w umowie z modelem wyraźnie zostało zastrzeżone, że mimo otrzymanej zapłaty zgoda taka jest potrzebna.

Model również zawsze może powiedzieć, że zgadza się na udostępnianie swojego wizerunku tylko w określonych miejscach np. tylko na stronie internetowej fotografa, a w mediach społecznościowych takich jak Facebook, Instagram już nie. Dlatego warto jest zadbać o to aby ustalić to już na samym początku i skonstruować taką umowę, z której będzie wynikał czas oraz zakres możliwości wykorzystania wizerunku modela.

Wizerunek osoby powszechnie znanej

Drugim przypadkiem, w którym nie potrzebujemy zgody na udostępnianie wizerunku jest rozpowszechnianie zdjęć osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych.

Prawo autorskie nie zawiera definicji pojęcia osoby powszechnie znanej. Osobą powszechnie znaną może być polityk, aktor, piosenkarz, dziennikarz, ale nie tylko. Osoba powszechnie znana co do zasady nie może sprzeciwić się opublikowaniu swojego wizerunku jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych.

Jeżeli natomiast jej zdjęcie zostało wykonane w sytuacji prywatnej, np. na zakupach, na spacerze lub w trakcie spotkania towarzyskiego taka zgoda już będzie potrzebna.

Zdjęcie grupowe

Ostatnią sytuacją, w której nie jest obowiązkowe uzyskiwanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku jest utrwalenie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Jeżeli posiadasz zdjęcie z jakiegoś wydarzenia i chcesz je opublikować w sieci, możesz to zrobić bez zgody osób na nich przedstawionych, ale tylko pod warunkiem, że osoby na nich umieszczone będą stanowiły jedynie element całości. Pojedyncza osoba nie może być głównym tematem fotografii, ale częścią tego wydarzenia, które samo w sobie jest głównym motywem prezentacji danego zdjęcia.

Nie potrzebujesz również zgody na udostępnienie wizerunku umieszczonego na zdjęciu, które przedstawia krajobraz, a dana osoba pojawia się na nim jedynie „przy okazji”. Przykładem takiego zdjęcia jest zdjęcie budynku, które ukazuje również przechodniów znajdujących się przed tym budynkiem. W takiej sytuacji to budynek jest motywem przewodnim zdjęcia, a osoby na nim umieszczone są jedynie szczegółem tego miejsca i nie jest potrzebne odbieranie od nich zgody na udostępnienie ich wizerunku na tym zdjęciu.

Forma zgody na rozpowszechnianie wizerunku

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie stawia żadnych wymogów co do formy zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Może być ona wyrażona zarówno ustnie jak i na piśmie, czy w formie elektronicznej. Zgoda może być wyrażona poprzez każde zachowanie, które ujawnia wolę danej osoby w sposób dostateczny. Dla ochrony własnych interesów warto jednak odebrać taką zgodę na piśmie.

Zgoda na wykorzystanie wizerunku musi być wyrażona jednak ze świadomością wynikających z niej konsekwencji i powinna odnosić się do sprecyzowanych sposobów i okoliczności wykorzystania wizerunku. Innymi słowy osoba wyrażająca zgoda musi wiedzieć w jakim zakresie jej wizerunek będzie wykorzystany.

Wizerunek jako dana osobowa

Zgodnie z definicją danych osobowych zawartą w RODO, wizerunek jest uznawany za daną osobową, dlatego też podlega ochronie na zasadach zawartych w tym akcie prawnym. Wraz z uwiecznieniem wizerunku danej osoby zaczynamy przetwarzać jej dane osobowe.

Czy zatem potrzebujemy zgody na przetwarzanie danych osobowych w sytuacji gdy z prawa autorskiego wynika, że ta zgoda nie jest konieczna? W pewnych sytuacjach tak. Ponieważ zezwolenie na udostępnienie wizerunku z prawa autorskiego to nie to samo co zgoda na przetwarzanie danych osobowych z RODO, należy o nią zadbać oddzielnie. To samo dotyczy obowiązku informacyjnego. Zgoda na przetwarzanie danych osobowych jednak nie jest niezbędna w każdym przypadku, a przesłanką legalizującą dla przetwarzania tych danych może być także art. 6 ust. 1 lit. f) RODO – niezbędność przetwarzania do celów wynikających z prawnie uzasadnionych interesów realizowanych przez administratora.